Hλεκτρολογικά και ηλεκτρονικά απόβλητα

Οι κατασκευαστές θα είναι υπεύθυνοι για την απόσυρση και ανακύκλωση του ηλεκτρολογικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Το γεγονός αυτό θα δώσει κίνητρα για την κατασκευή ηλεκτρολογικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού κατασκευαζομένου με πολύ φιλικότερο προς το περιβάλλον τρόπο, στον οποίο λαμβάνονται σοβαρά υπόψη θέματα διαχείρισης απορριμμάτων-αποβλήτων. Οι καταναλωτές θα μπορούν να επιστρέψουν τον εξοπλισμό τους χωρίς επιπλέον επιβάρυνση. Για να προλαμβάνεται η δημιουργία επικινδύνων αποβλήτων, ζητείται στην πρόταση οδηγίας για περιορισμένη χρήση ορισμένων επικινδύνων ουσιών η υποκατάσταση των χρησιμοποιουμένων βαρέων μετάλλων και βρωμιούχων επιβραδυντικών φλόγας κατά την κατασκευή νέων ηλεκτρολογικών και ηλεκτρονικών οργάνων, από 1ης Ιανουαρίου 2008 και πέρα.

Εκφράζοντας την ικανοποίησή της για τη θέσπιση εκ μέρους της Επιτροπής του σχεδίου οδηγίας, η Επίτροπος σε θέματα περιβάλλοντος Margot Wallstrφom δήλωσε: "Πρόκειται για σημαντικό βήμα προς το στόχο της βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης, χαίρομαι δε επειδή η Επιτροπή ήταν σε θέση να εγκρίνει μια ισόρροπη πρωτοβουλία, η οποία θα αποβεί προς όφελος του περιβάλλοντος, των καταναλωτών και της βιομηχανίας". Προσέθεσε δε ακόμη: "Ο ηλεκτρολογικός και ηλεκτρονικός εξοπλισμός αποτελούν ένα από τα ταχύτερα αναπτυσσόμενα ρεύματα αποβλήτων στην ΕΕ. Είναι επομένως εξαιρετικά σημαντικό να εφαρμοστούν οι κύριες αρχές της κοινοτικής πολιτικής διαχείρισης αποβλήτων, ειδικότερα δε η πρόληψη και η ανακύκλωση αποβλήτων στον τομέα αυτόν".

Για να περιοριστούν οι ποσότητες των ηλεκτρολογικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων που απορρίπτονται σε χώρους ταφής ή διατίθενται σε εγκαταστάσεις καύσης, η προτεινόμενη οδηγία WEEE αποβλέπει στην εγκατάσταση χωριστών συστημάτων συλλογής και ανακύκλωσης τέτοιων αποβλήτων. Υιοθετείται επίσης στην οδηγία αυτή η αρχή της ευθύνης του κατασκευαστού, στον οποίο πρέπει να δοθούν κίνητρα ώστε να λαμβάνει υπόψη, ακόμη και στο στάδιο του σχεδιασμού των προϊόντων του, την ανάγκη για περιορισμένη χρήση επικινδύνων ουσιών και να βελτιώνει την ανακυκλωσιμότητα των προϊόντων του.

Η οδηγία WEEE, βασισμένη στο άρθρο 175 της Συνθήκης εγκύπτει σε κάθε είδους ηλεκτρολογικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό που χρησιμοποιείται από τους καταναλωτές και σήμερα δεν τυγχάνει κάποιας επεξεργασίας πριν καταλήξει στις εγκαταστάσεις καύσης ή στους χώρους ταφής1(1). Καλύπτει επίσης ευρύ φάσμα ηλεκτρολογικού και ηλεκτρονικού επαγγελματικού εξοπλισμού, όπως εξοπλισμού πληροφορικής τεχνολογίας και τηλεπικοινωνιών, εξοπλισμού που σήμερα δεν ανακυκλώνεται

Το ρεύμα αποβλήτων ηλεκτρολογικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού αποκαλύπτεται ως ένα από τα ταχύτερα διογκούμενα ρεύματα απορριμμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση αφού αποτελεί το 4% σήμερα των αστικών απορριμμάτων, και αυξάνεται κατά 16-28% κάθε πέντε χρόνια - τρεις φορές ταχύτερα από ό,τι η μέση αύξηση των αστικών απορριμμάτων-αποβλήτων. Επιπλέον, είναι μία από τις μεγαλύτερες γνωστές πηγές βαρέων μετάλλων και οργανικών ρύπων στα αστικά απόβλητα. Έχοντας υπόψη την εντατική παραγωγή πόρων ηλεκτρολογικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, η ανακύκλωση αυτών των απορριμμάτων θα οδηγήσει σε σημαντική εξοικονόμηση πόρων. Έτσι, με τη νέα πρόταση ικανοποιείται ένας από τους βασικούς αντικειμενικούς στόχους του πέμπτου περιβαλλοντικού προγράμματος δράσης - δηλαδή η μείωση της καταχρηστικής κατανάλωσης φυσικών πόρων και η πρόληψη της ρύπανσης.

Η οδηγία για τα ηλεκτρονικά απόβλητα συμπληρώνει την κοινοτική νομοθεσία για τη διάθεση των αποβλήτων, περιλαμβανομένων και των οδηγιών για τους χώρους ταφής και καύσης αποβλήτων και ακολουθεί το παράδειγμα το οποίο δόθηκε με άλλες ειδικές οδηγίες για τα απόβλητα, όπως η πρόσφατη οδηγία για τον κύκλο ζωής των οχημάτων. Δεδομένου ότι σήμερα περισσότερο από το 90% των ηλεκτρονικών αποβλήτων τερματίζει σε εγκαταστάσεις διάθεσης ή καταστροφής αποβλήτων χωρίς κάποια προεπεξεργασία, η απορρύπανση και η σωστή ανακύκλωση, αποτελούν έναν από τους κύριους στόχους της πρότασης. Η ενδεδειγμένη προεπεξεργασία και ανακύκλωση μπορούν ωστόσο να επιτύχουν τον στόχο τους μόνο με χωριστά συστήματα συλλογής ηλεκτρονικών αποβλήτων. Έτσι, τα κράτη μέλη θα πρέπει να οργανώσουν τη συλλογή των ειδών αυτών από όλα τα νοικοκυριά. Οι κατασκευαστές θα παίρνουν κατόπιν τα απορρίμματα αυτού του είδους από ειδικά διαμορφωμένες εγκαταστάσεις συλλογής. Από τα σημεία αυτά και πέρα τα απορρίμματα θα πρέπει να οδηγούνται σε εγκεκριμένες εγκαταστάσεις επεξεργασίας, όπου θα εξασφαλίζεται η περαιτέρω επεξεργασία τους σύμφωνα με τις προδιαγραφές της οδηγίας. Οι προδιαγραφές επεξεργασίας θα παρέχουν μίνιμουμ ποσοστά ανάκτησης των απορριμμάτων αυτών, θα τεθούν δε σε ισχύ όχι αργότερα από το 2006 και θα καλύπτουν περίπου το 70 έως και 90% αυτών, ανάλογα με τη φύση του προϊόντος.

Σε συμφωνία με την αρχή του "ο ρυπαίνων πληρώνει" οι κατασκευαστές πρέπει να οργανώσουν και χρηματοδοτήσουν την επεξεργασία, ανακύκλωση και διάθεση των αποβλήτων. Η θέση σε ισχύ της υποχρέωσης για χρηματοδότηση του κυκλώματος θα μετατοπιστεί κατά πέντε χρόνια ώστε να ελαχιστοποιούνται οι οικονομικές συνέπειες αναφορικά με τα απορρίμματα προϊόντων που έχουν εισέλθει στην αγορά πριν από τη θέση σε ισχύ της νομοθεσίας ("ιστορικά απόβλητα").

Η προτεινόμενη οδηγία για την περιορισμένη χρήση ορισμένων επικινδύνων ουσιών ηλεκτρολογικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, βασισμένη στο άρθρο 95 της Συνθήκης, εισάγει την υποχρέωση υποκατάστασης όλων εκείνων των ουσιών ηλεκτρολογικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, οι οποίες δημιουργούν περιβαλλοντικά προβλήματα κατά τη διάθεση και την ανακύκλωσή τους. Η προϋπόθεση αυτή έρχεται να υποστηρίξει τις τρέχουσες προσπάθειες υποκατάστασης των ουσιών αυτών από λιγότερο βλαβερές ουσίες. Σε ευθυγράμμιση με την οδηγία για τον κύκλο ζωής των οχημάτων, οι εν λόγω ουσίες περιλαμβάνουν βαρέα μέταλλα, μόλυβδο, υδράργυρο, κάδμιο και εξασθενές χρώμιο. Επιπλέον, δύο τύποι βρωμιούχων επιβραδυντικών φλόγας το PBB και το PBDE πρέπει να υποκατασταθούν μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2008. Η υποκατάσταση του PBB και του PBDE όμως δεν πρέπει να προκαλέσει υποβάθμιση των προδιαγραφών ασφαλείας κατά της φωτιάς. Αναλόγως, η οδηγία προβλέπει εξαιρέσεις σε ό,τι αφορά την απαίτηση υποκατάστασης των ουσιών αυτών, εάν μια τέτοια υποκατάσταση δεν είναι δυνατή στην πράξη.

(1)1 Όπως μεγάλες οικιακές ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, (ψυγεία, πλυντήρια), μικρές οικιακές συσκευές (ψηστιέρες, πιστολάκια μαλλιών), παιχνίδια, σύνολα τηλεόρασης και βίντεο, εργαλεία κλπ.